Yumurta Yaşlanması Nedir? Tedavi Edilebilir mi ?

Yaşlanma ,  nedeni çözülememiş , tedavisi araştırılan,tıbbi çalışmalarla  en çok araştırılan konulardan biridir.   Yaşla birlikte ,vücudumuzda bizi sürekli iyileştiren ve yenileyen  sistem, bir anda duraklayarak , geriye doğru hareket etmeye başlar. Genetik olarak , yaşlanma ; önceden programlanmış  ve bünyemizde meydana gelen olumsuz yapısal, işlevsel ve psikolojik değişimlerin genel adıdır. Yaşlanma ile beraber vücudumuzdaki  hücreler  kendisini tamir etme ve yaşamlarını  iyi bir şekilde devam ettirme yeteneğini yavaş yavaş kaybeder.  Bu durumdan en fazla etkilenen yapı  yumurtadır.  35 yaşından sonra başlayan  bu süreçte yumurtalıklar yaşlanır ve yumurta sayısı azalır .  Buna bağlı olarak   gebe kalma şansı azalmaya başlar .   Yumurta kalitesi de  etkilendiği için    , genetik sorunlu embriyoların meydana gelme ihtimali artar  ; bu durum ,düşük ve anomali riskinde iartışa sebep olur. 38  yaşından sonra bu süreç  hızlanır  (1)

Yumurta yaşlanması ve  sayı olarak azalması  genç kadınlarda da görülmektedir. Çoğu zaman genetik, hormonal ve çevresel unsurlarla 20’li yaşlarda bile rastlanan  bu durumdaki genç kadınlar ; hayal kırıklığı, şaşkınlık ve üzüntü yaşarlar. Tedavi  olurken , yoğun duygusal destek ihtiyacı da hissederler .   Genç ve yumurta sayısı az kadınlarda tüp bebek tedavisi ile gebelik sonuçları  yüz güldürücüdür. Genç hastalarda  yumurta havuzundaki sayı azalmasına rağmen kalite  genellikle iyidir  ,bu durum iyi embriyolar elde edilmesini kolaylaştırır .Tedavi ile gebe kalanlarda ,gebelik  normal yaşıtları gibi devam eder. (2)

Tüp bebek tedavisinde başarıyı belirleyen en önemli unsur kadın yaşıdır.  Adetlerin düzenli olması , yumurta sayısının yeteri olduğunu göstermez ..Hastaların çoğunda ,İileri derecede yumurta sayısı azalmasına rağmen adet düzeni bozulmamakta , gebe  kalamıyorum diye başvurmaktadırlar. Yumurta sayısının azalması , hemen menapoz sürecinin başlayacağınıda göstermemektedir ..Yumurta rezervini gösteren testler menapoz zamanını tayin etmek için kullanılan tesler değildir.  Anti Müllerien Hormon (AMH) ve yumurtalık ultrasonografisi yapılarak  ,büyümeye aday yumurta sayısı ,birlikte değerlendirilerek  gebe kalma potansiyeli konusunda yorum yapılabilir . Üreme tıbbı ile ilgilenen uzmanlar tarafından yapılan bu değerlendirme ile ; yumurta rezervinin azaldığını gösteren bulgular varsa ,  çocuk sahibi olmak için daha fazla  bekleyip ertelememeleri gerektiği konusunda hastalara uyarıda bulunurlar. Yumurta sayısı azalmaya başlayan ama evli olmayan kadınlarda  yumurta dondurmak ilerde pişmanlık duymamak için iyi bir seçenektir. Evlenme zamanı gelinceye kadar dondurulan yumurtalarla ilerde  gebelik şansı artırılmış olur.  Yumurta dondurmak  için en iyi yaş 35-37 yaş aralığıdır .Ailede  erken menapoz öyküsü olan kadınların bu konuda daha dikkatli olması gerekmektedir.

Yumurta yaşlanması  mitokondri yaşlanması ile beraberlik gösterir. Mitokondri hücre için enerji üreten yapılardır. Genetik faktörler sigara , obezite , olumsuz çevre koşulları  mitokondri yaşlanmasını hızlandırarak, döllenme sürecinde kromozomal anomalili embriyo oluşmasına neden olur.

Yumurta Sayısı Artırılabilir mi?  Yumurtalık Gençleştirilebilir mi ?

Son yıllarda çeşitli yöntemlerle yumurtanın gençleştirilmesi amacıyla bazı uygulamalar denenmektedir. Yumurtalık dokusuna PRP uygulması özel işlemlerden geçirilen kanıın yumurtalık dokusuna enjekte edilmesi ile yapılmaktadır . Tıpta pek çok alanda kullanılan PRP ile yumurtalık kan akımının  ve büyüme faktörlerini artırılması amaçlanmaktadır ancak etkili olduğuna dair yeterli kanıt olmayan deneysel uygulamalardan biridir. Yumurtalıktaki aktif olmayan uyuyan  hücrelerin  uyandırılması  amacıyla  yapılan İnvitro Aktivasyon ( İVA)  ,  mitokondri transferi gibi yöntemlerin hepsi deneme aşamasındadır. Etkinlikleri kanıtlanmamıştır (6). Menapoza yaklaşmış ,gebelik arzusu olan kadınlar için çalışmalar devam etmektedir. Günümüzde 40 yaş üzeri gebelik isteyen ,yumurta havuzui ileri derecede azalmış olan kadınlarda , yumurta sayı ve büyüklüğünün uygun olduğu aylarda yapılan kişiye özel tüp bebek tedavileri ile başarılı olmak mümkündür. 43 yaşa kadar %15-25 arası gebelik elde edilebilen çiftlerde 43 yaşından sonra başarı %5  civarındadır.

Tedavisi Öncesi  En Çok Sorulan Soru ;

Nasıl Beslenelim  , Ne Yersek  İyi Yumurtalarımız Olur ? 

Yumurta kalitesini doğrudan etkileyen sihirli bir yiyecek ,neyazık ki yoktur . Ancak  akdeniz tipi beslenme   en  sağlıklı beslenme biçimi olarak önerilir.(4)   Kalori kısıtlaması  ve antioksidanların mitokondrial yaşlanma sürecini yavaşlattığı görülmüştür  (1)  Bu nedenle sihirli formüller yerine, sağlıklı akdeniz tipi beslenme ve kilo kontrolü , gerekiyorsa kalori kısıtlaması , sigarasız yaşam  tedaviyi ve devamında hedeflediğimiz gebelik sürecini olumlu etkileyecektir.

Akdeniz Tipi Beslenme Nedir ?

Tahıl, zeytin, üzüm, ekmek, makarna, zeytinyağı,  sebze, meyve, balık, et (az miktarda), yoğurt, peynir, bakliyat ve yağlı tohumlar Akdeniz besin modelinin temelini kapsar. Biyokimyasal, klinik ve epidemiyolojik araştırmalar, Akdeniz diyetinin sağlığa yararlı birçok etkisi olduğunu kanıtlamıştır    Bu besinlerin ihtiyaçtan fazla alınmaması ,dengeli tüketilmesi önerilir (5)  Kilo fazlası olanlarda diyetisyen desteği ile kalori kısıtlaması gerekir. Akdeniz tipi diyet omega 3 ve D vitamini yönünden zengin özelliktedir.

Sonuç olarak ;yumurta havuzu azalmış genç hastalarda tüp bebek tedavisi ile sonuçlar yüz güldürücü olduğunu söyleyebiliriz. Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen en önenli etken kadın yaşıdır. Bekar ve evlilik planı olmayanlar , ailede erken menapoz öyküsü olan kadınlar yumurta dondurma konusunda bilgi almak ve durumlarını öğrenmek için üreme tıbbı uzmanlarından bilgi almaları tavsiye edilir . Unutulmaması gereken gerçek  ‘İnsanlar ilerki yaşamlaında ,”yaptıklarından  çok yapmadıkları, erteledikleri şeyler için pişmanlık duymaktadır  ”

.40 yaş ve üzeri kadınlara, uygun ayda ,kişiye özel tedavi uygulanarak , bu konuda tecrübeli bir ekiple tüp bebek şansı denenmelidir. Yumurta gençleştirme yöntemleri ile ilgili kanıtlanmış sonuçlar gelinceye kadar bu uygulamaların deneysel olduğu ,etkinliklerine dair yeterli kanıt olmadığı bilinmelidir . Maddi ve manevi yıpranmış , beklentileri fazla , kırılgan ,umut arayan bu çiftlerde bilgilendime ve duygusal destek çok önemlidir.

KAYNAKLAR;

1-Morin 1 2, G Patounakis /Hum Reprod/ 2018 Aug 1;33(8):1489-1498. doi: 10.1093/humrep/dey238.

Diminished ovarian reserve and poor response to stimulation in patients <38 years old: a quantitative but not qualitative reduction in performanceS J

  2–  Baris Ata 1 2, Ayse Seyhan 3, Emre Seli 2 4 /Curr Opin Obstet Gynecol/2019 Jun;31(3):139-147

Diminished ovarian reserve versus ovarian aging: overlaps and differences

  3– Ursula Eichenlaub-Ritter 1/Int J Dev Biol,. 2012;56(10-12):841-52

Oocyte ageing and its cellular basis

4-Dimitrios Karayiannis 1, Meropi D ,Hum Reprod, 2018 Mar 1;33(3):494-502

Adherence to the Mediterranean diet and IVF success rate among non-obese women attempting fertility

5– Gülgün ERSOYa, Turkiye Klinikleri J Cardiovasc Sci. 2010;22(1):75-84

Akdeniz Diyetinin Sağlığa Yararları

The Benefits of Mediterranean Diet to Health: Review,2019 Feb;111(2):219-226

6– Elena Labarta 1, Maria José de Los Santos 2,  Review Fertil Steril,

Mitochondria as a tool for oocyte rejuvenation