Besin Zehirlenmesi
Besin Zehirlenmesi Nedir? Bir mikroorganizma ile bulaşmış besin tüketiminin ardından ( son 72 saat içinde ) kusma, bulantı, karın ağrıları, karın krampları, diyare ( ishal ) gibi bulguların ortaya çıktığı bir hastalıktır. Besin zehirlenmesi belirli bir alanda bir çok kişiyi etkileyebilir ya da salgınlar şeklinde görülür. Bazı durumlarda ise tek bir kişinin yediği besin sonucu zehirlenmesiyle meydana gelir. Dünyada oldukça sık karşılaşılan ve önemli bir sorundur. Besin zehirlenmesine yol açan etkenler çoğunlukla hafif seyirli, zaman zaman ağır seyirli ve hatta ölümcül seyretmesine yol açabilmektedir.Eğer besin zehirlenmesi bebeklerde ya da yaşlılarda ortaya çıkıyorsa daha ciddi seyreder ve ölümlere yol açabilir. Çünkü bu kişilerin vücutlarındaki sıvı miktarı yetişkin bir bireye göre daha azdır. Özellikle çiğ süt, çiğ yumurta, hamburger, biftek tüketimiyle ilgili salgınlara yol açan bir bakteri ( E.COLİ ) veya besin yoluyla bulaşan tifo ve paratifo bakterilerin ağır veya ölümcül olma riski vardır. Bu bakteriler en çok oda ısısı ve üzerindeki derecelerde çoğalırlar. Genellikle 5 ©° altındaki ısılarda çoğalmazlar. Besin zehirlenmesine yol açan nedenler Besin zehirlenmesi yapan mikroorganizmalar bakterilerdir. Bu bakteriler en iyi oda ısısında çoğalırlar ve yaşamlarını devam ettirirler. Bu bakteriler yüksek sıcaklarda ölebileceği gibi düşük sıcaklıklarda da çoğalmalarını gerçekleştiremezler ve besin zehirlenmesine neden olmazlar. Bu nedenle +4’nin altındaki sıcaklıklarda besinleri saklayarak ve gerekirse derin dondurucu kullanılarak bakteri üremesi engellenmiş olur. Bu şekilde besinler saklanır fakat mutlaka son kullanma tarihinden önce tüketilmesi gerekir. Besin zehirlenmelerinden özellikle hayvansal proteinli gıdalar ( kümes hayvanları, yumurta, hamburger,kremalı gıdalar vb.), köfte, pastorize edilmemiş süt veya sütten hazırlanan süt ürünleri ,iki saatten fazla oda ısısında bekletilmiş ve tüketilmeden önce tekrar ısıtılmayan gıdalar ,( zeytinyağlı yiyecekler ,salatalar, vb) özellikle kirli denizlerden çıkarılan kabuklu deniz ürünleri (özellikle midye ) tehlike oluşturmaktadır. Kabuğu çatlak ,kırık olan kontamine olmuş yumurtaların ve bunlardan hazırlanan mayonez ve salata gibi gıdaların da riskleri oldukça fazladır. Ayrıca asitli gıdalar ya da ortamlar, nem miktarının düşük olması bakterilerin üremesini engeller. Bu yüzden çay, kahve, pastorize süt, yoğurt, iyi pişirilmiş yiyecekler tüketilmesi oldukça güvenilir gıdalardır. Her Besin Zehirlenmesi Aynı mıdır ? Besin zehirlenmeleri içinde en sık görüleni stafilokok bakterilerinin yol açtığı zehirlenmelerdir. Et, süt ve süt ürünleri, salatalarda ortaya çıkar. Besinler alındıktan 2-3 saat sonra meydana gelir. Ortaya çıktıktan hemen sonra kusma görülür. Vücut zehiri çabuk bir şekilde atmaya çalışır. Ağır seyreden bir zehirlenme türü değildir. Bir kaç gün içinde hasta normale döner. Bir başka besin zehirlenmesi ise shigella bakterilerinin yol açtığı, et, süt, salata gibi besinlerin tüketilmesi ile ortaya çıkan zehirlenmedir. Ortaya çıkma süresi bir-iki gündür. Bulantı, kusma, ateş, kramp şeklinde karın ağrılarının yanında ishalde kan görülür. Hastalığın geçmesi, zehirlenme görüldükten birkaç gün sonrasından, bir-iki haftaya kadar devam edebilir. Salmonella bakterisinin yol açtığı zehirlenme de bunun gibi belirtiler ile ortaya çıkar. 3-4 gün içinde geçer. En ciddi ve ölümcül olan besin zehirlenmesi ise clostridium botilinum bakterisinin yol açtığı zehirlenmelerdir. Çünkü bakterilerin içinde en öldürücü ve etkili zehire (botilinum toksini) sahip bakteri budur. Hatta bu zehirin bir kaç kilogramı ile dünyadaki bütün insanların ölebileceği bildirilmiştir. Havasız ortamlarda üremeyi sevdiği için konservelerde en çok görülen bakterilerden biridir. Bunun dışında et, meyve, sebze gibi bir çok besinde bulunabilir. Etkisi 2-3 güne kadar ortaya çıkar. Sinir sisteminde felç yapar ve öldürür. Solunumu engeller. Pirinçte görülen besin zehirlenmesi ise bacillus cereus bakterisinin yol açtığı zehirlenmedir. Stafilokok zehirlenmesi gibi kusma ile ortaya çıkar. Bu süre 3-5 saat kadardır. Zehirlenme Teşhisi Nasıl Konur? Eğer 2 günden fazla süren ishal varsa (kanlı ishal de olabilir), bir günde 4-5 kez dışkılama varsa, kişinin ateşi yüksekse, karın ağrısı varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Kusma sürekli ise ve özellikle bebeklerde ve yaşlılarda görülüyorsa sağlık kontolünden geçmek gerekir. Doktora başvurduktan sonra alınan örneklerle laboratuvarda bakterinin saptanması, hastanın doktora bildirdiği şikayetleri besin zehirlenmesi tanısı konmasını sağlar. Laboratuvara gönderilen örneklerden birisi de hastanın yediği besindir. Besin Zehirlenmesi Tedavisi Besin zehirlenmesi tablosu olan kişilerde beslenmenin durdurulmaması gerekmektedir. Barsak hücrelerinin toparlanması için ve kaybedilen enerji açığının kapatılması için uygun gıdalarla beslenmeye devam edilmelidir. İshal durumunda süt ve sütte bulunan laktoz içeren gıdalar, kafeinli içecekler, barsak perisltaltizmini artıran posalı besinlerin azaltılması, yağlı gıdaların tüketilmemesi önerilmektedir. Az yağlı pirinç pilavı, tuzlu ayran, beyaz ekmek, haşlanmış patates,ekşi elma veya şeftali suyu,yağsız makarna,az yağlı yoğurt, az yağlı patates yemeği ve bol sıvı tüketilmelidir. Dr. Tülay TÜRKSOY AKVARDAR Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
